Ndwandwe–Impi yamaZulu

Mayelana Wikipedia

Impi yamaNdwandwe – Zulu yango-1817 – 1819 kwakuyimpi eyalwa phakathi koMbuso wamaZulu owawanda kanye nesizwe samaNdwandwe eNingizimu Afrika .

AmaZulu ekuqaleni ayewumphakathi ohlangene wobuzwe owawuthuthele ethafeni elisempumalanga yeNingizimu Afrika yanamuhla; baba yisizwe esinamandla sesizwe ikakhulu ngenxa yemizamo yesikhulu esizimele esigama linguShaka (c. 1787 – 1828, wabusa 1816 – 1828). Insizwa eyayihlubuka, uShaka wayehlukaniswe nobaba wakhe, owayeyinduna yakwaZulu ogama lakhe kwakunguSenzangakhona, futhi waba yimpi nabantu bakwaMthethwa.Isikhulu esikhulu sakwaMthethwa uDingiswayo wasiza uShaka ukuba abonakale njengenhloko yamaZulu ngemuva kokushona kukaSenzangakhona ngo-1816. Lezi zikhulu ezimbili zazingabangani abakhulu, futhi amaqhawe azo alwa ndawonye elwa nezitha ezivamile, njengamaNdwandwe eholwa yiNkosi uZwide.Ngemuva kokuthi uDingiswayo ebanjiwe wabulawa nguZwide, abantu bakwaMthethwa bazifaka ngaphansi kukaShaka bathatha igama lesiZulu.UShaka waguqula izindlela zomdabu zokulwa ngokwethula umkhonto omfushane wokugwaza , njengesikhali nangokuhlela amaqhawe emikhakheni eqeqeshelwe ukulwa eyayiseduze kakhulu nezihlangu ezinkulu zesikhumba senkomo.EMpini yaseGqokli Hill ngo-1817, amabutho akhe namasu akhe kwehlula isibalo esiphakeme sabantu bakwaNdwandwe, abahluleka ukubhubhisa amaZulu lapho behlangana okokuqala.

AmaNdwandwe namaZulu ahlangana futhi empini eMfuleni iMhlatuze River ngo-1819. Ngalesi sikhathi amaNdwandwe ayesethathe amaqhinga nezikhali zikaZulu ngakho uShaka wafaka abahlaseli phansi ngamaqhinga abashokobezi ngaphambi kokuqalisa ukuhlasela kwakhe okukhulu lapho ibutho lakwaNdwandwe lalihlukaniswa phakathi nokuwela uMfula uMhlatuze . [1] Amaqhawe akwaZulu afike ekomkhulu likaZwide eduze kwaNongoma wanamuhla ngaphambi kwezindaba zokuhlulwa, asondela ekhempini ecula izingoma zokunqoba zikaNdwandwe ukuthola ukungena.UZwide uqobo waphunyuka nedlanzana labalandeli, futhi iningi lamaNdwandwe lashiya amazwe abo lafudukela enyakatho lisungula okufana nesiZulu (saqanjwa ngokuthi uNgoni ngemuva kwegama le-ethno-linguistic lingu "Nguni") imibuso eZambia, Malawi, Mozambique naseTanzania.Lesi bekuyisigaba sokugcina seMfecane, impi yombango eyinhlekelele, enegazi nokugcina kufuduka kwezizwe eziningi ezahlukahlukene endaweni, ekuqaleni (cishe ngo-1802) okwabangelwa indlala kepha ekugcineni kwaba ngumphumela wokuphunyuka kumaZulu. [2]Amaqembu akwaNgoni azidalela umonakalo ngokusebenzisa amaqhinga kaZulu empini.Basungula izingxenye ezinamandla zepolitiki kwamanye amazwe futhi ngaleyo ndlela baba usongo ekoloni laseYurophu, ngokwesibonelo ngesikhathi seMaji-Maji Rebellion eGerman East Africa (1905-1907). [3]UShaka wayengumnqobi omkhulu, futhi abantu bakhe basaphila nanamuhla kulo lonke elakwaZulu, ngamasiko nendlela yokuphila engalandelwa kalula kuze kube sosukwini lukaShaka.

  1. Donald R. Morris, The Washing of the Spears,, Jonathan Cape, 1965.
  2. John Omer-Cooper, The Zulu Aftermath, Longmans, 1966.
  3. John Iliffe, Tanganyika under German rule 1905-1912, East African Publishing House, 1969.