UMgungundlovu

Mayelana Wikipedia
Isigodlo esimnyama esakhiwe kabusha eMgungundlovu, neqhugwane elikhulu lezithameli phakathi. Isibaya esimise okweqanda sazivalela indawo evulekile.

UMgungundlovu kwakuyinhloko-dolobha yasebukhosini beNkosi yamaZulu uDingane (1828-1840) futhi yayingesinye sezakhiwo eziningi zamasosha (amakhanda) ayigcina. Wasungula isibaya sakhe sasebukhosini ngonyaka we-1829 esigodini saseMakhosini sibhekene negquma leNgonyama (iSingonyama), eningizimu yoMfula uMhlophe waseMfolozi.

Igama uMgungundlovu lisuselwa egameni lesiZulu noma ibinzana elithi ungungu we ndlovu, okusho ukuthi "umhlanganiso oyimfihlo wendlovu". Eminye imithombo ibhekisa naseMgungundlovu ngokuthi "indawo yendlovu". I indlovu izwi (indlovu) libhekisela enkosini yabantwana abantu Zulu.

Incazelo[hlela | Hlela umthombo]

UDingane wasungula isibaya sakhe sobukhosi, noma inhlokodolobha, eMgungundlovu ngo-1829. Wathatha izintambo zombuso ngo-1828 ngemuva kokubulala uShaka, umfowabo omncane. Lena enye yezindlela okwakubonakala izakhiwo lempi lenkosi (amakhanda) futhi ise eMakhosini esigodini, eseningizimu nje White uMfolozi River ku emthambekeni iNgonyama egqumeni. Yayiphakathi kwemifudlana emibili, uMkhumbane ngaseningizimu neNzololo ngasenyakatho.

I-Encampment (iKhanda)[hlela | Hlela umthombo]

Leli qoqo elimise okweqanda (indawo yamasosha) lalinamaqhugwane aphakathi kuka-1,400 no-1,700, okwakungahlala abahlali abaphakathi kuka-5,000 no-7,000. Le nombolo iyehluka njengoba ama-regiment abizwa ngezikhathi ezahlukahlukene. Izindlwana zazinokujula okuyisithupha kuya kwesishiyagalombili futhi zakha indandatho enkulu ezungeze indawo evulekile, eyaziwa ngokuthi isibaya sezinkomo esikhulu (isibaya esikulu). Lesi sikhala sasetshenziselwa nemikhosi yamasosha kanye nemibuthano.Umbuthano bezindlu zabo zotshani ukuthi okuvalelwe kokubili ngaphakathi nangaphandle ngumuntu eqinile yokuzivikela udonga, amaqembu.

Umnyango omkhulu (isango) wawusehlangothini olusenyakatho, noma olungezansi lwethambeka okwakubhekeke kulo. Lokhu kungena kwehlukaniswe izigaba ezimbili ukulawula ithrafikhi engenayo nephumayo.Ukungena okuncanyana ezindaweni eziningana ku-palisade kulawulwa ukungena ku-Head. Ngaphakathi enkundleni bekunezindawo zokuvalela izinkomo ezincane; lawa akhiwe agudle uthango lwangaphakathi lwesiyingi seqhugwane, futhi aqukethe imihlambi.

Kusukela emnyango omkhulu, owawusebenza njengomugqa ohlukanisa phakathi kwezingxenye zasempumalanga nezasentshonalanga (ubunzima), amaqhugwane amaqhawe ayelokhu ezungeze isiyingi sendawo yasebukhosini (isigodlo). Ngasohlangothini lwasempumalanga kwakukhona izindlu ezazakhiwe imibuso emine ekhethiwe ngaphansi kobuholi benduna (induna) uNdlela. Ohlangothini olusentshonalanga kwakukhona labo ababengaphansi kwenduna uDambuza.Ezihlakazekile kulawa maqhugwane bekuyizindlwana ezazisetshenziswa ukugcina izihlangu zamaqhawe.

Indawo ebiyelwe iRoyal[hlela | Hlela umthombo]

Indawo ebiyelwe yasebukhosini (isigodlo yayingemuva kothango) olubiyelwe ngaseningizimu, noma ngaphezulu, ohlangothini olumise okweqanda, ngqo maqondana nomnyango omkhulu. Inkosi, abaphathi bayo kanye nabesifazane ababemsebenzela (uDingane akakaze ashade ngokusemthethweni), okungenani abantu abangama-500, bahlala lapha. Abesifazane babehlabelela ngamaqembu amabili, okungukuthi black isigodlo kanye isigodlo emhlophe. Isigodlo esimnyama sasinabesifazane ababalelwa ku-100 abanamalungelo, futhi kulelo qembu elinye iqembu eliphakeme labiza ibheje, inani elincane lamantombazane, elithandwa yinkosi njengabaphathi bayo. Kwakhelwa indawo encane ngemuva kwezakhiwo ezinkulu lapho babengajabulela ubumfihlo obuthile. Abesele besifazane benkosi babizwa ngesigodlo esimhlophe.Lezi zaziqukethe ikakhulukazi amantombazane ayethulwa enkosini ngezifundo zayo ezibalulekile. Uphinde wakhetha amanye amantombazane emcimbini wokuqala waminyaka yonke wezithelo (umkhosi).

Indawo enkulu emise okwenyanga emaphakathi yafakwa ku-isigodlo esimnyama; lapha abesifazane nenkosi bacula badansa.Izindlwana ezise-isigodlo esimnyama bezihlukaniswe zaba ngamakamelo amarokhethi amathathu ngalinye, ebiyelwe ngothango oluphakeme ngamamitha amabili lobulembu obuphakathi, obudale inethiwekhi yamaphaseji.

Indlwana yangasese yenkosi (ilawu) yayitholakala egumbini elilodwa elingunxantathu futhi yayineminyango emithathu noma emine.Iqhugwane lakhe lalilikhulu kakhulu futhi laligcinwa licoceke kakhulu ngabalindi; ikwazi ukuhlalisa kalula abantu abangama-50. Ukuvubukulwa kwanamuhla kwemivubukulo kuveze ukuthi phansi kwaleli qhugwane elikhulu kwakungaba ngamamitha ayi-10 ububanzi. Abavubukuli bathola ubufakazi ngaphakathi kweqhugwane lezikhala ezinkulu ezingama-22 ezisekelayo zimbozwe ngokuphelele ubuhlalu bengilazi. Lokhu kuphawulwe ekulandiseni okungokomlando kukaPiet Retief, umholi weVoortrekkers, kanye nesithunywa sevangeli saseBrithani u-Owen kanye neChampionship yaseMelika.

Ehlangothini lwaseningizimu, ngemuva nje kwesakhiwo esikhulu, kwakukhona amaqembu amathathu ahlukene amadokodo. Iqembu isikhungo eyayisetshenziswa uBheje abesifazane abamnyama isigodlo. Kule ndawo, baqala amantombazane amancane akhethiwe ekusebenzeni kwenkosi.

Intaba yokubulala[hlela | Hlela umthombo]

IKwaMatiwane, noma igquma le-Execution, ngummango osenyakatho-mpumalanga yeMgungundlovu. Ibizwa ngegama lenduna uMatiwane owathi, cishe ngonyaka we-1829/30, wabulawa lapha nabalandeli bakhe ngemuva kokuphikisana nokubusa kukaDingane. UMfundisi Francis Owen wayehlala ebangeni elifushane ukusuka egqumeni ngeminyaka yawo-1830 futhi waphawula ukuthi amanqe azungeza izidumbu zalabo abasanda kubulawa kwakuyinto ejwayelekile.

Ukubulawa kwabantu eRetief[hlela | Hlela umthombo]

Itshe lesikhumbuzo egqumeni okwabulawelwa kulo abantu, okuyisikhumbuzo sethimba likaRetief elabulawa lapha nguDingane



>28°25′37″S 31°16′12″E / 28.42694°S 31.27°E / -28.42694; 31.27

Ngo-6 Febhuwari 1838, igquma i-Execution laba yindawo lapho uDingane aqondisa khona ukubulawa kweVoortrekker uPiet Retief kanye nethimba lakhe.Isithunywa sevangeli saseBrithani kanye nabasebenzi baso babexwayise uRetief ukuthi wayesengozini evela kuDingane, kodwa inkosi yathola ukunethemba kwabagibeli futhi abalalelanga. UDingane wababulala ngemuva kokuvuma ukunikezwa umhlaba omkhulu (okungenzeka ukuthi wayengawuqondi kahle, njengoba lo mbhalo wawungowesiNgisi).